Vì sao nên đưa chữ Hán quay quay về trường phổ quát?

PGS. TS Đoàn Lê Giang giải thích lý do vì sao nên đưa chữ Hán quay quay về nhà trường đa dạng vietnam.

VietNamNet xin trình bày lược thuật bài viết của PGS. TS Đoàn Lê Giang (Trường ĐH Công nghệ Thị trấn hội và Nhân văn, ĐHQG TP.HCM) giải nghĩa lý do vì sao nên đưa chữ Hán quay trở lại nhà trường rộng rãi vn. Công bố này đã được trưng bày trong hội thảo "Tạo ra và giữ giàng sự trong trắng của tiếng Việt trong quá trình hồi nhập quốc tế" diễn ra trong khoảng năm 2010.

Ảnh Lê Anh Dũng

Sự sụp đổ của Tiếng Việt?

Hiện nay trên các phương tiện thông tin mọi người, trong sách báo, Tiếng Việt đang bị dùng sai một phương pháp khủng khiếp. Chỉ có mấy từ sử dụng sai mà sửa mãi mấy chục năm vẫn không hết: "yếu điểm" được sử dụng như "khuyết điểm", "cứu cánh" được sử dụng như "cứu giúp", thậm chí có nhà văn nọ trên báo Văn nghệ còn dùng từ "bất nhã" như là "trang nhã"…

Những sai lầm yếu kém trên sẽ không có nếu học sinh được học chữ Hán, có thói quen tra từ điển Hán - Việt và Tiếng Việt. Với tình hình giáo dục như hiện nay thì nói tới việc gìn giữ sự trong sáng của Tiếng Việt chính lại là phải học chữ Hán.

Ở Nhật Bạn dạng từ mấy chục năm trước đã cảnh báo về nguy cơ suy thoái của Tiếng Nhật qua một loạt sách bán rất chạy. Trong các sách ấy đều quy nguồn gốc cho sự suy thoái của Tiếng Nhật là ở chỗ dùng từ gốc Hán sai, kiến thức về chữ Hán túng thiếu, lạm dụng từ gốc Tiếng Anh...

Tiếng Nhật với một chương trình giáo dục chú ý giảng dạy gần 2.000 chữ Hán mà còn như vậy, huống chi Tiếng Việt. Số từ gốc Hán chiếm giữ tới 70% số từ vị Tiếng Việt, mà người Việt không học, không hiểu chữ Hán, thế thì làm cho sao mà chẳng sử dụng trong khoảng sai và vốn từ bần cùng. Ví như tình hình không được cải thiện thì cảnh xa về sự sụp đổ của Tiếng Việt sẽ còn không xa.

Vong phiên bản ngay trên tổ quốc bản thân

Có lần một sinh viên Nhật Bạn dạng khoe với tôi: Em tới thăm chùa Vĩnh Nghiêm thấy đề là chùa thuộc phái Lâm Tế, em thấy rất không xa lạ vì giống như ngôi chùa ở gần nhà bà ngoại em. Nhưng đối với một giới trẻ vn thì khi tới chùa, nhìn lên bảng hiệu, hoành phi, câu đối hay bài vị, họ sẽ cảm thấy lạ lẫm như bất cứ một ngôi chùa nào ở TQuốc, Đài Loan, Hàn Quốc…

Giới trẻ vn không còn thấy có một mối dây liên hệ nào giữa bản thân với dĩ vãng của ông phụ thân. Họ không có xúc cảm nào trước một tập thơ chữ Hán của Nguyễn Trãi, một quyển Kiều bằng chữ Nôm,…Có thể nói họ đang vong bản ngay chính trên non sông bản thân.

Thế nên, so với các nước Đông Á: China, Nhật Bạn dạng, Hàn Quốc… thanh niên vietnam văn minh hóa yếu nhất, nhưng song song cũng giữ phiên bản sắc dân tộc kém nhất.

Các nhà nghiên cứu Đông Á - trừ vietnam - dù không chuyên về cổ xưa nhưng vẫn hiểu được khá sâu chữ Hán và văn hóa truyền thống của họ, vẫn có thể đọc được thư tịch cổ lỗ của nước họ với phổ quát hạn độ khác biệt. Ở vn, một nhà phân tích sẽ cảm thấy rất khó khăn khi hiểu về những khó khăn văn, sử, triết, tiếng nói cổ hủ của dân tộc chính mình.

Sinh viên, tìm hiểu sinh về khoa học xã hội và nhân văn của Việt Nam gần như chơi nắm bắt được sách vở của phụ vương ông giả dụ không được dịch, chú, phiên âm ra chữ quốc ngữ Latin.

Có thể nói khi ra nước ngoài học tập, sinh viên vn không thua kém gì so với sinh viên các nước Đông Á khác, nhưng riêng về kỹ thuật phường hội và nhân văn thì còn kém khá xa. Không ít sinh viên vietnam than vãn không nhân thức biểu diễn bộ môn văn hóa truyền thống gì cho đồng đội các nước xem, ngoài áo dài và nem cừu ra thì hết!

Vì sao? Trước hết là vì kinh tế, nhưng quan trọng hơn là: Nền giáo dục của chúng ta rất kém trong việc giáo dục văn hóa truyền thống mà việc thải trừ chữ Hán là biểu lộ trước tiên và gây tuyệt vời nhất.

Ảnh Lê Anh Dũng

100 năm – một chủ trương bỏ qua

Trong luận văn khét tiếng Luận về chính học cùng tà thuyết của Ngô Đức Kế, nhà chí sĩ đã phê phán một bí quyết mạnh bạo trạng thái học thuật đương thời: “Âu học vẫn chưa vin được tình đầu mà Hán học đã đứt cả cỗi rễ”.

Trường Đông Kinh Nghĩa Thục của các chí sĩ Duy tân xây dựng năm 1907, cho đến nay vẫn được phổ thông chuyên gia đánh giá là khu vực chợ có tư tưởng giáo dục tiên tiến, thâm thúy nhất ở nước ta trong khoảng trước tới nay. Tuy cổ hủ động việc học chữ quốc ngữ Latin thay cho chữ Nôm, nhưng trường vẫn doanh nghiệp học một phương pháp nghiêm chỉnh 2 ngoại ngữ yêu cầu: Pháp văn và Hán văn.

Nếu từ đó tới nay tư tưởng giáo dục ấy được thực hiện thì chúng ta đã có một nền giáo dục vn khác hẳn: Tiến bộ hơn, nhưng cũng thắm thiết phiên bản sắc dân tộc hơn.

Trước năm 1945 ở nước ta, sau khi bỏ các kỳ thi chữ Hán, chữ Hán vẫn được giảng dạy trong nhà trường, mỗi tuần 1 - 2 tiết, nhưng cũng đủ cho người học hiểu được chữ Hán, không sử dụng sai Tiếng Việt và để cái ý thức truyền thống qua thứ chữ ấy góp phần tạo nên cốt bí quyết con người.

Nhờ vậy mà các trí thức được tập huấn thời Pháp nhìn chung đều có một kiến thức Hán học khá vững bền bên cạnh tri thức Tây học cơ bản. Chính họ đã khiến cho trụ cột trí thức cho tổ quốc và mãi mãi là niềm kiêu hãnh của tổ quốc: Đào Duy Anh, Cao Xuân Huy, Đặng Thai Mai, Ca Văn Thỉnh, Nai lưng Văn Giáp, Nguyễn Đổng Chi, Nguyễn Văn Huyên, Trần Văn Giàu…

Dạy chữ Hán trong nhà trường như thế nào?

Nhìn ra các nước Đông Á, không có nước nào dám đoạn tuyệt với chữ Hán.

Người Trung Quốc đã từng mơ Latin hóa chữ viết của chính mình, nhưng giấc mơ ấy bất khả. Họ đành hài lòng quay về với việc sử dụng chữ Hán giản thể, và dạy cho sinh viên phổ quát nhân thức tối thiểu khoảng 3.000 chữ Hán để có thể đọc được tiếng rộng rãi.

Người Nhật Bạn dạng cũng từng thí nghiệm sử dụng chữ Romaji (Chữ Latin) nhưng những văn bạn dạng ấy hồi đầu thế kỷ XX biến thành những bạn dạng mật mã. Họ đành sử dụng hệ thống chữ Kana (chữ phiên âm) mà dân tộc họ đã sáng tạo ra từ hơn 10 thế kỷ trước với nhị dạng Hiragana và Katakana, không những thế vẫn buộc phải sinh viên ra trường trung học phải nhân thức nhuần nhuyễn 1.945 chữ Hán.

Người Hàn Quốc sử dụng chữ Hangul mà dân tộc họ đã sáng phát hành trong khoảng TK.XV, trong văn bạn dạng phổ biến hiện giờ hầu như không còn chữ Hán nữa, nhưng những văn phiên bản cũ rích hơn hay tài liệu kỹ thuật thì dùng khá rộng rãi. Vì vậy Hàn Quốc vẫn dạy chữ Hán cho sinh viên: Cấp 2 dạy 900 chữ, cấp 3 dạy 900 chữ, tổng cộng là 1.800 chữ. Lên đại học, sinh viên muốn đi sâu tham gia công nghệ phố hội thì phải học chữ Hán nhiều hơn nữa.

Riêng có vietnam là hoàn toàn không dạy chữ Hán trong chương trình nhiều. Điều ấy có liên quan gì với hiện trạng kinh tế vn sản xuất kém nhất, tiếng Việt sử dụng sai, túng bấn và bản sắc văn hóa dân tộc mờ nhạt nhất so với các nước trong khu vực?

Ảnh Đinh Quang Tuấn

Làm thế nào để dạy chữ Hán trong nhà trường?

Chủ trương đưa chữ Hán tham gia dạy trong trường phổ biến cam đoan sẽ gây bức xúc dữ dội trong khoảng phổ biến phía. Chúng tôi đã tưởng tượng ra những nghi vấn căn bản và cách thức giải đáp sau:

Hỏi: Sao không nghĩ học cái gì khác văn minh, kiếm ra tiền, lại bày ra trò học Hán Nôm – một thứ chữ “cổ lỗ, lạc hậu” đã chết trong khoảng lâu rồi?

Tư vấn: Việc giáo dục không hề chỉ học cái hiện đại, dễ kiếm tiền, việc giáo dục con người có sứ mạng lớn hơn thế rộng rãi. Lợi ích của việc học chữ Hán như đã nói ở trên là để cứu lấy Tiếng Việt, để bảo kê văn hóa dân tộc, để góp phần xây dựng người vn biến thành những con người có học thức, có cơ bản, nhân thức thu nhận cái mới, nhưng cũng nhân thức thừa hưởng tinh hoa truyền thống…

Việc này không có gì mới mà chỉ là kế thừa tư tưởng giáo dục của ông phụ thân, cũng tương tự như người Nhật, người Hàn dạy chữ Hán, người phương Tây dạy chữ Latin cho con em họ.

Hỏi: Học sinh hiện giờ học đã quá vận chuyển rồi, học thêm chữ Hán nữa thì còn thời giờ đâu nữa?

Giải đáp: Học trò quá chuyên chở vì chương trình của chúng ta quá rườm rà và vì cách học nhồi nhét, phương pháp thi theo kiểu “trả bài” của chúng ta. Nên lược bớt chương trình đi, chỉ học những môn căn bản thôi. Chữ Hán là một trong những môn căn bản. Chính việc học chữ Hán sẽ cho chúng ta thấy học ngữ văn mà học thuộc văn mẫu mất phần lớn ngày giờ như bây chừ là không quan trọng. Hơn nữa có lẽ trước mắt chúng ta chỉ cần dạy cho học sinh khoảng 1.000 chữ Hán để biết chữ nghĩa cơ bản, nhân thức bí quyết tra tự vị, nhân thức bí quyết tự học. Sau này khi có điều kiện tốt hơn, có thể dạy khoảng 2.000 chữ Hán như người Nhật, người Hàn Quốc đang làm.

Hỏi: Hay để giản luôn tiện, chỉ học âm Hán Việt như trong các sách ngữ văn hiện thời có được không?

Tư vấn: Không được. Vì chữ Hán là tiện thống nhất Hình - Âm - Nghĩa, chúng ta lược bỏ Hình đi thì trong khoảng gốc Hán sẽ không để lại một dấu ấn nào khả dĩ trong đầu óc học sinh. Hơn nữa mỗi một chữ Hán còn mang theo nó tổng thể văn hóa truyền thống.

Hỏi: Giả như Quốc hội cho phép chấp hành chương trình dạy chữ Hán đại trà ở trường phổ biến thì lấy đâu ra thầy giáo?

Tư vấn: Bây giờ vẫn có đa dạng giảng viên ở những đại học lớn biết chữ Hán nhất là ở các khoa ngữ văn, lịch sử của các trường đại học. Chúng ta bắt đầu trong khoảng việc dạy đại trà cho học sinh ngữ văn ở các đại học, rồi cho dạy thử nghiệm ở vài trường đa dạng. Sau đó dạy cho sinh viên trung học cơ sở vật chất. Từ từ mở mang ra sinh viên chuyên ban kỹ thuật xã hội ở trung học đa dạng. Cuối cùng mới tính toán tới việc dạy cho phần lớn học sinh các ban khác.

Ví như chúng ta cương quyết, kiên định đưa Hán văn vào chương trình nhiều thì sẽ tới ngày chúng ta thấy kết quả. Tiếng Việt của chúng ta sẽ phong phú hơn, trong sạch hơn, ít bị sai hơn.

Chúng ta sẽ có được thế hệ người vietnam mới: tiến bộ, phong lưu, mạnh bạo, nhưng cũng thông thái cổ học, biết cắm rễ tri thức của bản thân tham gia nguồn mạch phương Đông và dân tộc, nhân thức sống thung dung theo đạo học phương Đông và giữ gìn bạn dạng sắc văn hóa dân tộc… Một thế hệ người vn mới như ước mong của các sĩ cu li Duy tân đầu Thế kỷ XX và của cả dân tộc ta sẽ thành sự thực.

PGS.TS Đoàn Lê Giang
Xem thêm: xe hơi